داربوکا ساز کوبه ای مصر باستان

چکیده :

آشنایی با ساز کوبه ای داربوکا

ریشه واژه عربی مصری «داربوکا» به واژه «دَرَبَ» به معنی ضربه زدن بر می‌گردد. این ساز از هزاران سال پیش در فرهنگ‌های منطقه بین‌النهرین و مصر باستان استفاده ‌شده است. شواهدی مربوط به وجود گابلت درام‌ها از حدود 1100 پیش از میلاد مسیح در مناطق بابل و سومر باستان به دست آمده است. در برخی مناطق آسیایی، داربوکاهایی در اندازه بزرگ دیده می‌شود که هنگام نواختن روی زمین گذاشته می‌شوند و در مراسم مذهبی در معابد استفاده می‌شوند.

داربوکا، یکی از انواع سازهای پوست‌صدای یک طرفه، با بدنه‌ای به شکل «گابلت» یا «جام» است که به طوره ویژه در مصر، خاورمیانه، شمال آفریقا و جنوب آسیا و اروپای شرقی استفاده می‌شود. داربوکا در خانواده گابلت دارم‌ها (درام‌های به شکل جام) قرار دارد

پوست صداها یا «ممبرانوفون‌ها» گروهی از سازها هستند که در آن‌ها صدا از طریق ارتعاش پوست حاصل می‌شود پوست‌صداها را می‌توان در یک تقسیم‌بندی به دو گروه کلی تقسیم کرد: پوست ‌صداهای دو طرفه مثل انواع دهل و طبل‌ها و پوست ‌صدا‌های یک طرفه که یک طرف باز و یک طرف بسته‌اند. یک طرف بازها، بدنه‌ای استوانه‌ای یا شبه استوانه‌ای دارند که بر روی یک دهانة آن پوست کشیده می‌شود و داربوکا جزء همین دسته است. موادی که به طور سنتی برای ساخت بدنه داربوکا مورد استفاده قرار می‌گیرد سفال و سرامیک و گهگاه فلز است و پوست روی سر ساز معمولا از جنس پوست بز است، اما داربوکاهای مدرن به طور معمول بدنه‌ای فلزی دارند که سر آن‌ها با پوست‌های مصنوعی (پلاستیکی) پوشیده شده است.

دو نوع اصلی از گابلت درام‌های شمال آفریقا و آسیا وجود دارد، یکی استایل مصری است که به نام تبلا هم رواج دارد و نوع دیگر، استایل ترکی است. اجرای ریتم‌های تند با نوع مصری بهتر است. گابلت درام ممکن است که زیر بازوی نوازنده ( معمولا برای چپ دست‌ها، دست راست و برای راست دست‌ها، دست چپ) قرار گیرد یا اینکه در حالی که نوازنده نشسته است به پهلو روی پاهای او قرار گیرد .بعضی از درام‌ها وسایل جانبی مثل استرپ یا بند دارند که به وسیله آن می‌توانند روی شانه آویزان شوند، در این حالت نوازنده می‌تواند در حالت ایستاده یا حتی در حالت رقص نیز درام خود را بنوازد.

سه تن صدایی اصلی که معمولا با گابلت درام اجرا می‌شود، عبارتند از: صدای اول که به صدای ((دوم)) مشهور است و این صدا با استفاده از کف دست و طول انگشتان در مرکز سر ساز ایجاد می‌شود و برای ایجاد صدایی بازتر باید سریع‌تر دست را از روی پوست برداشت.

صدای دوم ((تک))نام دارد، این صدا زیرتر است و با ضربه نوک انگشتان به لبه‌های سر ساز ایجاد می‌شود و دست چپ نیز تولید صدای زیر در ناحیه کناره را ایجاد میکند ((کا)) نام دارد.

 صدای سوم یک صدای بسته است که به صدای ((پا)) یا ((اسلپ)) معروف است و برای ایجاد این صدا دست به صورت خیلی کوتاه روی پوست ساز قرار می‌گیرد و اجازه نمی‌دهد که صدایی باز شکل بگیرد. علاوه بر این سه صدای اصلی، تکنیک‌های پیچیده‌تری هم وجود دارد که برخی از آن‌ها عبارتند از :

 snaps, slaps, pops, rolls

این تکنیک‌ها به عنوان زینت به کار می‌روند. کف زدن و ضربه به بدنه ساز هم جز تکنیک‌هایی است که به تکنیک‌های اجرایی روی سر ساز اضافه می‌شوند. تکنیک دیگری که در کشورهای یونان، بلغارستان، ترکیه و مصر رایج است، ضربه زدن با انگشتان یک دست به همراه ضربه با یک استیک یا چوبک در دست دیگر است.

پوست‌های بسیار متنوعی برای داربوکا وجود دارد که هر کدام رنگ صدایی خاص خود را ایجاد می‌کنند. از آن جمله می‌توان به پوست‌های مصنوعی همچون پوست شفاف، پوست پاور بیت، پوست فیبر رمو و پوست‌های طبیعی همچون، پوست ماهی (فیش اسکین) و پوست بز اشاره کرد. پوست شفاف از جنس پلاستیک است و رایج‌ترین نوع پوست داربوکا در بازار محسوب می‌شود. بسیاری از نوازندگی که به موسیقی عربی و موسیقی رقص علاقه دارند این پوست را ترجیح می‌دهند. وقتی درباره پوست‌های طبیعی صحبت می‌کنیم، منظور رایج‌ترین پوست‌ها، یعنی پوست ماهی و بز هستند. این پوست‌ها توسط سازنده داربوکاهایی از جنس سرامیک و سفال استفاده می‌شوند